ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΙΣΣΑΣ

Συλλογικες Συμβασεις Εργασιας

Οι όροι εργασίας και οι αμοιβές των εργαζομένων στην χώρα μας ρυθμίζονται κυρίως από τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας (σ.σ.ε). Οι σ.σ.ε συνάπτονται μεταξύ των εργοδοτικών και εργατικών οργανώσεων, διέπονται από το Συλλογικό Δίκαιο και διακρίνονται σε κατηγορίες ανάλογα με την κανονιστική τους εμβέλεια (Εθνική Γενική, Κλαδικές, Ομοιοεπαγγελματικές, Επιχειρησιακές). Μεταξύ αυτών, η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (ΕΓΣΣΕ) καθορίζει τους κατώτερους μισθούς και ημερομίσθια για όλους τους εργαζομένους στον ευρύτερο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Οι περισσότεροι όμως εργαζόμενοι υπάγονται σε κάποια κλαδική σύμβαση. Οι κανονιστικοί όροι των κλαδικών συμβάσεων διαφέρουν ανάλογα με τον κλάδο ή την ειδικότητα των εργαζομένων, αλλά σε κάθε περίπτωση προβλέπουν υψηλότερες αμοιβές από την ΕΓΣΣΕ.

Ο στοχος των Μνημονιων

Η κανονιστική εμβέλεια των συλλογικών συμβάσεων εργασίας άρχισε να περιορίζεται με την εφαρμογή του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής. Η Κυβέρνηση με πρόσχημα την καταπολέμηση της ανεργίας και την αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας της Ελληνικής Οικονομίας προέβει σε σημαντικές νομοθετικές ρυθμίσεις για την αποδυνάμωση τόσο των κλαδικών συμβάσεων όσο και της ΕΓΣΣΕ. Απώτερος στόχος των ρυθμίσεων είναι ο περιορισμός των αμοιβών των εργαζομένων και άρα η μείωση εργατικού κόστους του ιδιωτικού τομέα.

Επιχειρησιακες Συμβασεις Εργασιας

Η πρώτη ρύθμιση σημειώθηκε με το νόμο 4024/2011 και αφορά τις επιχειρησιακές συμβάσεις εργασίας. Οι επιχειρησιακές συμβάσεις συνάπτονται μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων και ρυθμίζουν τις σχέσεις εργασίας στο χώρο μεμονωμένης επιχείρησης. Στο άρθρο 37 του παραπάνω νόμου προβλέπεται ότι οι Επιχειρησιακές Συμβάσεις Εργασίας υπερισχύουν των Κλαδικών και αν ακόμα περιέχουν δυσμενέστερους όρους εργασίας (κατάργηση της αρχής της ευνοϊκότερης ρύθμισης). πίνακας 1Το μόνο που περιορίζει τις επιχειρησιακές συμβάσεις είναι τα κατώτατα όρια των μισθών και ημερομισθιών της ΕΓΣΣΕ. Ωστόσο, το μέτρο των επιχειρησιακών συμβάσεων δεν εφαρμόστηκε μέχρι και σήμερα σε μεγάλη έκταση, καθώς μόλις 608 επιχειρήσεις σε όλη την επικράτεια προχώρησαν στην υπογραφή αυτών (βλέπε πίνακα 1). Έτσι η κυβέρνηση προχώρησε σε νέες ρυθμίσεις για την προώθηση των ατομικών συμβάσεων εργασίας.

Ατομικες Συμβασεις Εργασιας

Οι ατομικές συμβάσεις εργασίας (α.σ.ε) συνάπτονται μεταξύ μεμονωμένων εργοδοτών και εργαζομένων μετά από ατομική διαπραγμάτευση και διέπονται από το Ενοχικό Δίκαιο. Aφορούν μόνο τον εργαζόμενο και τον εργοδότη που τις υπογράφει και αποτελούν άτυπες συμβάσεις διότι για την έγκυρη σύναψή τους δεν απαιτείται η τήρηση κάποιου συστατικού τύπου (π.χ. συμβολαιογραφικό έγγραφο). Οι όροι και οι αποδοχές που περιέχονται στις ατομικές συμβάσεις εργασίας εξαρτώνται κυρίως από την διάρκεια ισχύος των αντίστοιχων κλαδικών. Όταν η κλαδική σύμβαση ενός εργαζομένου βρίσκεται σε ισχύ, η ατομική του σύμβαση δεν μπορεί να περιέχει δυσμενέστερους όρους και χαμηλότερες αποδοχές. Όταν όμως η κλαδική σύμβαση έχει λήξει, η ατομική σύμβαση περιορίζεται μόνο από την ΕΓΣΣΕ.

Κλαδικες Συμβασεις Εργασιας

Για να διευρυνθεί η υπογραφή ατομικών συμβάσεων εργασίας έπρεπε να περιοριστεί η διάρκεια ισχύος των κλαδικών. Στο πλαίσιο αυτό, με τον νομο 4046/2012 (Π.Υ.Σ. 6/2012) ορίστηκε ότι οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας μπορούν να ισχύουν μόνο για ορισμένο χρόνο, διάρκειας από 1 εώς 3 έτη (καταργείται η αοριστία των σ.σ.ε). Επίσης, ορίστηκε ότι οι συλλογικές συμβάσεις που εώς την 14-2-2012 βρίσκονται σε ισχύς για διάστημα μεγαλύτερο των 24 μηνών λήγουν υποχρεωτικά στις 14-2-2013, αυτές που εώς την 14-2-2012 βρίσκονται σε ισχύ για διάστημα μικρότερο των 24 μηνών λήγουν το αργότερο εντός 3 ετών από την ημερομηνία έναρξή τους, αυτές που έληξαν το χρονικό διάστημα 14-8-2011 εώς 14-2-2012 εξακολουθούν να ισχύουν εώς 14-5-2012. Τέλος, σε κάθε συλλογική σύμβαση που λήγει μετά τις 14-2-2012 δίνεται παράταση ισχύος για ένα τρίμηνο, δηλαδή τρίμηνη μετενέργεια. Με τα μέτρα αυτά το 15,08 % των συλλογικών συμβάσεων εργασίας λήγουν εντός του έτους 2012 (βλέπε πίνακα 2).

Διαιτησια

Επιπλέον, με τον ίδιο νόμο αποδυναμώθηκε ο ρυθμιστικός ρόλος της Διαιτήσιας για την υπογραφή νέων συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Όπως ορίζει η ερμηνευτική εγκυκλίος 4601/304/12-3-2012 η προσφυγή στην Διαιτησία είναι δυνατή μόνο εάν συναινούν και τα δύο συμβαλλόμενα μέρη, δηλαδή εργοδότες και εργαζόμενοι (μέχρι σήμερα η προσφυγή στην διαιτησία γινόταν μόνο με απόφαση των εργαζομένων). Επίσης, η προσφυγή στη διαιτησία γίνεται μόνο για θέματα που αφορούν τον καθορισμό του μισθού και δεν αφορά κανέναν άλλο κανονιστικό όρο.

Μειωσεις Κατωτατων Μισθων και Ημερομισθιων

Τέλος, με τον νόμο 4046/2012 σημειώθηκε και μία μεγάλη μείωση των κατώτατων μισθών και ημερομισθίων της ΕΓΣΣΕ. Συγκεκριμένα, οι κατώτεροι μισθοί και ημερόμισθια μειώνονται κατά 22% για τους εργαζόμενους άνω των 25 ετών, και κατά 32% για τους εργαζομένους κάτω των 25 ετών. Επομένως, από 14/02/2012 ο βασικός μηνιαίος μισθός περιορίστηκε από 751,39 ευρώ σε 586,08 ευρώ για τους άνω των 25 ετών και σε 510,95 ευρώ για τους κάτω των 25 ετών, ενώ το βασικό ημερομίσθιο περιορίστηκε από τα 33,57 ευρώ σε 26,18 και 22,83, αντίστοιχα. (βλέπε διάγραμμα 1).

Τα χειροτερα ερχονται

Τα παραπάνω μέτρα υπηρετούν τον βασικότερο στόχο της μνημονιακής πολιτικής, ήτοι την μείωση του ονομαστικού κόστους εργασίας στην Ελληνική Οικονομία. Η κατάσταση όμως στο εργασιακό τοπίο της χώρας μας αναμένεται να χειροτερεύσει. Όπως αναφέρθηκε, απαραίτητη προϋπόθεση για να υπογραφούν ατομικές συμβάσεις εργασίας με μειωμένες αποδοχές παραμένει η λήξη των κλαδικών. Ο νόμος 4046/2012 παρότι περιορίζει την διάρκεια ισχύος των κλαδικών, δεν το κάνει σε τέτοια έκταση ώστε να επιτευχθούν γρήγορα οι στόχοι των μνημονίων (το 73,87% των σ.σ.ε λήγει μετά το 2012). Έτσι στον επόμενο μήνα θα φανεί ότι απαιτούνται πιο δραστικά μέτρα κατά των συλλογικών συμβάσεων. Η άμεση κατάργηση των κλαδικών συμβάσεων εργασίας, η περαιτέρω μείωση των κατωτατών μισθών και ημερομισθίων της ΕΓΣΣΕ, η άρση των περιορισμών στις αμοιβές που προβλέπουν οι επιχειρησιακές συμβάσεις αποτελούν ορισμένα από τα πιθανότερα μέτρα του επόμενου χρονικού διαστήματος.