ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΙΣΣΑΣ

«Τα τεκμήρια καθιερώθηκαν με σκοπό τον περιορισμό της φοροδιαφυγής. Η τεκμαρτή δαπάνη, όπως αυτή προσδιορίζεται από το σύστημα των τεκμηρίων, μαρτυρεί την ανάλωση και άρα την κτήση αντίστοιχου εισοδήματος, και κατά συνέπεια συμβάλλει στον εντοπισμό φορολογητέας ύλης που διαφεύγει του φόρου»

ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΠΕΡΟΥΣΙΑΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

Ο Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος (Νόμος 2238/1994) προβλέπει δύο βασικές κατηγορίες τεκμηρίων (ή αντικειμενικών δαπανών), τα τεκμήρια δαπανών διαβίωσης και τα τεκμήρια απόκτησης περουσιακών στοιχείων. Τα τεκμήρια δαπανών διαβίωσης αφορούν τις υποθετικές δαπάνες που χρειάζεται ένας φορολογούμενος για να διατηρήσει «τον τρόπο ζωής» του (κατοικία, το αυτοκίνητο, τα σκάφη αναψυχής, οι πισίνες, τα δίδακτρα σε ιδιωτικά σχολεία, οι αμοιβές του οικιακού προσωπικού κλπ). Tα τεκμήρια απόκτησης περουσιακών στοιχείων (πόθεν έσχες) αφορούν τα χρήματα που πλήρωσε ο φορολογούμενος για να αγοράσει περουσιακά στοιχεία (αγορά αυτοκινήτων, μοτοσικλετών, σκαφών αναψυχής, καθώς επίσης οι δωρεές, οι γονικές παροχές, η χορήγηση δανείων προς ιδιώτες, η εξόφληση δανείων κλπ).

ΦΟΡΟΛΟΓΗΣΗ ΒΑΣΕΙ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ

Η φορολόγηση με βάση τα τεκμήρια γίνεται όταν το δηλούμενο εισόδημα είναι μικρότερο από το τεκμαρτό. Εάν για παράδειγμα ο φορολογούμενος δηλώσει 15.000 ευρώ και τα τεκμήρια του είναι 20.000 ευρώ, ο φόρος θα υπολογιστεί με βάση τις 20.000 ευρώ και όχι τις 15.000 ευρώ. Το οικονομικό έτος 2011 ο αριθμός των φορολογουμένων που φορολογήθηκαν με βάση τα τεκμήρια ανήλθε σε 1,3 εκατομμύρια. Οι συγκεκριμένοι φορολογούμενοι δήλωσαν εισόδημα συνολικού ύψους 5,8 δισ. ευρώ, ενώ με την εφαρμογή των τεκμηρίων το εισόδημά τους επαναπροσδιορίστηκε στα 11,5 δισ. ευρώ.

ΑΥΞΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΤΕΚΜΗΡΙΑ

Το τρέχον οικονομικό έτος ο αριθμός των φορολογουμένων που θα «πιαστεί στην παγίδα των τεκμηρίων» ανεμένεται να αυξηθεί σημαντικά. Αυτό οφείλεται στις μεταβολές που επέφερε στον τρόπο υπολογισμού των τεκμηρίων ο Εφαρμοστικός Νόμος του Μεσοπροθέσμου Προγράμματος (Νόμος 3986/ 1-7-2011). Μεταξύ αυτών, οι μεταβολές που επηρεάζουν το μεγαλύτερο μέρος των φορολογουμένων είναι οι ακόλουθες.

Το τεκμήριο συντήρησης επιβατικού αυτοκινήτου παρουσιάζει αύξηση σε ποσοστό που ξεπερνά το 50%. Για παράδειγμα, σε φορολογούμενο με αυτοκίνητο 1.600 κυβικών εκατοστών πενταετίας αντιστοιχεί φέτος τεκμήριο 6.400 ευρώ, ενώ πέρσι το τεκμήριο ήταν 4.200 ευρώ (52% αύξηση).

Το τεκμήριο διαβίωσης κύριας κατοικίας παρουσιάζει αύξηση σε ποσοστό που ξεπερνά το 30%. Για παράδειγμα, σε φορολογούμενο που διαμένει σε κατοικία 120 τ.μ. (ιδιοκατοικούμενη ή μισθωμένη ή δωρεάν παραχωρούμενη) αντιστοιχεί φέτος τεκμήριο 5.800 ευρώ, ενώ πέρσι το τεκμήριο ήταν 4.400 ευρώ (32% αύξηση). Το τεκμήριο της κύριας κατοικίας αυξάνεται περαιτέρω με την νομιμοποίηση ημιυπαιθρίων χώρων. Οι ημιυπαίθριοι χώροι που τακτοποιήθηκαν με βάση τον Νόμο 3843/2010 προσαυξάνουν τα τετραγωνικά μέτρα της κύριας κατοικίας, παρά το γεγονός ότι δεν δηλώθηκαν στο έντυπο Ε9. Τέλος, αυξημένο παρουσιάζεται και το τεκμήριο της δευτερεύουσας εξοχικής κατοικίας το οποίο από φέτος υπολογίζεται για 12 μήνες κατοίκησης και όχι τρεις.

Το τεκμήριο μηχανοκίνητου σκάφους ανοικτού τύπου παρουσιάζει αύξηση σε ποσοστό τουλάχιστον κατά 50%. Για παράδειγμα, σε φορολογούμενο με σκάφος 6 μέτρων πενταετίας αντιστοιχεί τεκμήριο 6.000 ευρώ, ενώ πέρσι το τεκμήριο ήταν 4.000 ευρώ (50% αύξηση).

Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι κατά τον υπολογισμό των τεκμηρίων συνυπολογίζεται και η ελάχιστη τεκμαρτή δαπάνη διαβίωσης, η οποία είναι 3.000 ευρώ για τον άγαμο και 5.000 για τους έγγαμους.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ

Όταν το τεκμαρτό εισόδημα είναι μεγαλύτερο από το δηλούμενο ο φορολογούμενος μπορεί να κάνει ανάλωση κεφαλαίων προηγουμένων ετών. Το κεφάλαιο ή απόθεμα που δύνανται να χρησιμοποιηθεί στην ανάλωση προκύπτει από την διαφορά μεταξύ του δηλούμενου εισοδήματος και της τεκμαρτώς προσδιοριζόμενης ετήσιας δαπάνης των προηγουμένων ετών. Εάν η διαφορά αυτή είναι θετική, ο φορολογούμενος χρησιμοποιεί ένα μέρος της για να δικαιολογήσει την απόκλιση του τεκμαρτού με το δηλούμενο εισόδημα στο τρέχον έτος.

Τέλος, σε περίπτωση που δεν προκύπτει απόθεμα εισοδήματος από τα προηγούμενα έτη ο φορολογούμενος μπορεί να προβεί σε αμφισβήτηση της ετήσιας τεκμαρτής δαπάνης. Ωστόσο, για να γίνει αποδεκτεί η αμφισβήτηση των τεκμηρίων θα πρέπει να προσκομιστούν στοιχεία στην αρμόδια ΔΟΥ τα οποία να αποδεικνύουν ότι η πραγματική δαπάνη είναι πράγματι μικρότερη από την τεκμαρτή. Περιπτώσεις στις οποίες ο ισχυρισμός αυτός έχει βάση είναι όταν ο φορολογύμενος είναι φαντάρος, νοσηλεύεται σε νοσοκομειακή κλινική, είναι φυλακισμένος, άνεργος κλπ, και επομένως ούτε εισόδημα πραγματοποιεί ούτε και δαπάνες.